Дванаццаць гадоў без Віктара Ганчара і Анатоля Красоўскага

• 16.09.2011, 11:02

Сёння спаўняецца дванаццаць гадоў з дня гвалтоўнага знікнення палітыка Віктара Ганчара і прадпрымальніка Анатоля Красоўскага.

16 верасня 1999 года ў Ганчара і Красоўскага была прызначаная сяброўская сустрэча ў лазні на вуліцы Фабрычнай у Менску. Па сведчаннях жыхароў бліжэйшых дамоў, у 22:35 сябры былі выкрадзеныя групай асоб і вывезеныя ў невядомым кірунку. Лёс Ганчара і Красоўскага і іхняе месцазнаходжанне да гэтага часу не ўсталяваныя.

З года ў год кожныя тры месяцы сем'і Віктара Ганчара і Анатоля Красоўскага атрымліваюць фармальнае паведамленне аб тым, што крымінальная справа, заведзеная беларускімі праваахоўнымі органамі, у чарговы раз падоўжаная. «Следства» адмаўляецца паведамляць якія-небудзь падрабязнасці аб ходзе «расследавання». Затое добра вядомыя вынікі міжнароднага расследавання, завершанага ў 2004 годзе дэпутатам Савета Еўропы Хрыстасам Пургурыдэсам. Факты з справаздачы Хрыстаса Пургурыдэса сведчаць аб тым, што ў датычнасці да выкрадання, а таксама фізічнай ліквідацыі Віктара Ганчара і Анатоля Красоўскага падазраюцца вышэйшыя службовыя асобы Беларусі: Юрый Сівакоў, Віктар Шэйман, Дзмітрый Паўлічэнка, Уладзімір Навумаў. Яны дзейнічалі па загадзе кіраўніка дзяржавы.

Сёння ў горадзе-пабраціме Менска Эйндховене, Нідэрланды, адбудзецца цырымонія ўшанавання памяці зніклых беларусаў і акцыя салідарнасці з палітвязнямі. Цырымонія ўшанавання памяці Юрыя Захаранкі, Віктара Ганчара, Анатоля Красоўскага і Зміцер Завадскага пачнецца ў 18:00 на Paradijslaan каля дрэваў, пасаджаных у 2008 годзе ў памяць аб зніклых беларусах. З 15:00 да 18:00 на плошчы 18 верасня пройдзе акцыя салідарнасці з усімі асуджанымі па «справе 19 снежня». Увазе мінакоў будзе прадстаўлены стэнд з фотаздымкамі ўсіх палітвязняў, кароткімі дадзенымі і адрасамі. Мінакам будзе прапанавана падпісаць паштоўку салідарнасці каму-небудзь з асуджаных. За аснову паштоўкі ўзятая карціна «Вясёлка» дачкі Анатоля Красоўскага Валерыі.

1999 год стаў годам жорсткай канфрантацыі рэжыму Лукашэнкі і праціўнікаў навязанай ім на рэферэндуме 1996 года новай рэдакцыі Канстытуцыі, што абвясціла акрамя іншага і новую дату прэзідэнцкіх выбараў у Беларусі. Палітычныя сілы, не прызналі створаную Лукашэнкамверсію Канстытуцыі і ягоныя прэтэнзій на права выконваць прэзідэнцкія паўнамоцтвы да 2001 года, у ходзе барацьбы з рэжымам мелі цвёрдыя намеры правесці прэзідэнцкія выбары ў 1999 годзе, як гэта і меркаваў Асноўны закон краіны, прыняты пасля здабыцця Беларуссю незалежнасці .

Значная частка праціўнікаў Лукашэнкі аб'ядналася вакол Вярхоўнага савета 13-га склікання. Да рэферэндуму 1996 года, па выніках якога гэты вышэйшы орган заканадаўчай улады краіны быў распушчаны, Вярхоўны савет не з'яўляўся выразнікам тых ці іншых палітычных поглядаў. Ён увасабляў Закон і з'яўляўся сур'ёзнай перашкодай Лукашэнку на шляху да неабмежаванай улады. У прыватнасці, Вярхоўны савет 13-га склікання адказаў адмовай Лукашэнку на ягоныя патрабаванні падоўжыць тэрмін на пасадзе прэзідэнта да сямі гадоў і ўнесці змены ў Канстытуцыю, неабходныя для пашырэння паўнамоцтваў выканаўчай улады. Рэферэндум 1996 года, які прайшоў з парушэннямі, несумяшчальнымі з асноўнымі нормамі права, і быў ініцыяваны Лукашэнкам, з мэтай зламаць гэты супраціў заканадаўчай улады, з тых часоў у постаці Віктара Ганчара, віцэ-спікера Вярхоўнага савета, ён бачыў прамога палітычнага апанента.

Для Лукашэнкі небяспека дзеянняў апазіцыі, якая ўзяла ў 1999 годзе курс на «альтэрнатыўныя» прэзідэнцкія выбары, заключалася не ў тым, што ён мог быць пазбаўлены прысвоенага ім часу на прэзыдэнцай пасадзе. Апазіцыя мела ў сваіх руках інструмент, з дапамогай якога рэжым Лукашэнкі мог быць разбураны, як картачны домік. Правесці прэзідэнцкія выбары, праігнараваўшы навязаную версію Канстытуцыі, значыла злавіць рэжым за руку на месцы першага вялікага злачынства, усенародна даказаць нелігітымнасць улады. Гэтую небяспеку Лукашэнка ўсведамляў менавіта ў сілу таго, што рэферэндум 1996 года быў задуманы ім як спосаб абсалютнага захопу ўлады ў краіне, як гарантыя пажыццёвых прэзідэнцкіх паўнамоцтваў. Такім чынам сур'ёзнасць пагрозы, якую ўяўлялі для Лукашэнкі палітычныя сілы, якія аб'ядналіся вакол Вярхоўнага савета 13-га склікання, нельга пераацаніць.

Віктар Ганчар, віцэ-спікер Вярхоўнага савета 13-га склікання, непрымірымы супернік Лукашэнкі, агульнапрызнаны лідэр апазіцыі, а таксама ягоны сябар буйны прадпрымальнік Анатоль Красоўскі, якія фінансавалі апазіцыйны рух, сталі аб'ектамі пільнай увагі спецслужбаў, якія забяспечвалі бяспеку рэжыму. За Віктарам Ганчаром і Анатолем Красоўскім всачылі, іхнія тэлефонныя размовы стала праслухоўваліся.

Трагедыя адбылася 16 верасня 1999 года. Увечары гэтага дня Віктар Ганчар і Анатоль Красоўскі былі выкрадзеныя. Праваахоўнымі органамі было распачатае расследаванне, аднак усе вядомыя ў цяперашні час доказы былі сабраныя добраахвотнікамі. У тым ліку і выяўленыя на месцы выкрадання, каля будынка лазні на вуліцы Фабрычнай у Менску аскепкі шкла аўтамабіля Анатоля Красоўскага, якім сябры карысталіся ў гэты дзень, і сляды крыві, ідэнтыфікаванай незалежнай экспертызай як кроў Віктара Ганчара. Гэтыя і іншыя сабраныя дадзеныя прасвятляюць дэталі выкрадання і ў вачах шырокай грамадскасці з'яўляюцца пацверджаннем таго, што яно было арганізаванае сіламі спецслужбаў. Афіцыйнае следства - нягледзячы на ​​тое, што і за Віктарам Ганчаром, і за Анатолем Красоўскім стала сачылі сіламі Камітэта дзяржбяспекі - канстатавала немагчымасць усталявання ісціны. Пасля знікнення КДБ заявіў, што сачэнне было знятае менавіта 16 верасня.

У чэрвені 2001 года сусветная грамадскасць атрымала ў распараджэнне паказанні следчых КДБ Петрушкевіча і Случака, якія распавялі падрабязнасці сістэмы фізічнай ліквідацыі непажаданых у Беларусі, якая склалася за гады знаходжання Лукашэнкі ля улады і кантралюецца ім асабіста.