Чым лукашэнкаўскі дэкрэт «аб дармаедах» адрозніваецца ад савецкага?
- 9.04.2015, 10:42
Журналісты параўналі скандальны ўказ прэзыдэнта Беларусі «аб дармаедах» з савецкім.
Галоўнай адметнай рысай, мабыць, з'яўляецца абразлівае стаўленне да мацярок хатніх гаспадыняў, якія выхоўваюць дзяцей, старэйшых за 7 гадоў, якія, на думку беларускай улады, цяпер з'яўляюцца «дармаедкамі». У СССР «працаваць» мамай дазвалялася, пакуль дзіцяці не споўніцца 14 гадоў, паведамляе «Еврорадио».
Але ёсць у лукашэнкаўскім дэкрэце і значны «прагрэс» - права «дармаедства» можна купіць. Каштуе яно, праўда, нятанна (20 базавых, або 3,6 млн. на сёння), так што калі грошай няма або шкада, права на «дармаедства» давядзецца адпрацоўваць - 15 днямі арышту штогод. У СССР альтэрнатывы не было. Прызналі «дармаедам» - адпрацоўвай на «хіміі» ад 2 да 5 гадоў.
Журналісты параўналі скандальны ўказ прэзідэнта Беларусі «Аб папярэджанні сацыяльнага ўтрыманства» і савецкі ўказ «Аб узмацненні барацьбы з асобамі, якія ўхіляюцца ад грамадска карыснай працы і вядуць антыграмадскі паразітычны лад жыцця».
«Паразіты» і «сацыяльныя ўтрыманцы»
У 1961 Прэзідыум Вярхоўнага Савета СССР прымае указ «Аб узмацненні барацьбы з асобамі, якія ўхіляюцца ад грамадска карыснай працы і вядучымі антыграмадскі паразітычны лад жыцця». Ён дзейнічае 30 гадоў. Указ скасуюць толькі ў 1991 годзе, перад самым развалам краіны. Тады ж афіцыйна з'явіцца тэрмін «беспрацоўе».
Сучасны беларускі варыянт закона «аб дармаедах» называецца дэкрэтам «Аб папярэджанні сацыяльнага ўтрыманства». Фактычна дэкрэт у нашай краіне мае такую ж сілу, як закон. Тэрмін дзеяння гэтага пакуль невядомы. На практыцы дэкрэты Лукашэнкі скасоўваюць або карэктуюць толькі іншымі дэкрэтамі Лукашэнкі.
За што каралі
У СССР артыкулам Крымінальнага кодэкса ўстанаўлівалася адказнасць за тры розныя формы так званага «паразітычнага існавання»: бадзяжніцтва, жабрацтва, «вядзенне іншага паразітычнага ладу жыцця». Пад паняцце «іншага паразітычнага ладу жыцця» падпадалі выпадкі, калі чалавек ухіляўся ад грамадска карыснай працы і жыў «на непрацоўныя прыбыткі» больш за чатыры месяцы запар.
Цікава, што ў савецкі час такіх «паразітаў» адразу не каралі, а спачатку рабілі «афіцыйнае папярэджанне».
Лукашэнкаўскі дэкрэт насупраць карае паводле факту і, дарэчы, быў прыняты задняй датай - падпісаны 2 красавіка 2015 года, а адлік пайшоў з 1 студзеня 2015 года. Дэкрэт фактычна ўводзіць «падатак» за няўдзел у «фінансаванні дзяржаўных расходаў». Гэта значыць законна не працаваць і бадзяцца можна, але за гэта трэба заплаціць.
Аб папрашайніцтве ў дэкрэце няма ні слова, але афіцыйна зарэгістраваць такі від дзейнасці, хоць бы пад выглядам ІП, наўрад ці атрымаецца. Таму зноў жа прыйдзецца плаціць дзяржаве 20 базавых.
Якім чынам прымушалі працаваць
У часы СССР за бадзяжніцтва, жабрацтва і паразітызм можна было трапіць на «грамадска карысныя працы» ад 2 да 5 гадоў. Такі аналаг сучаснай «хіміі». Вучоба ў дзяржаўнай навучальнай установе лічылася дастатковым эквівалентам «грамадска карыснай працы». У кожным канкрэтным выпадку «дармаедства» суды былі абавязаныя правяраць, як доўга чалавек не працуе і чаму.
У Беларусі ўсё прасцей. Права нідзе афіцыйна не працаваць можна купіць, хоць і не танна. А калі не заплаціць, то максімальны тэрмін «грамадска карысных работ» пакуль складае 15 дзён. Прыкметны «прагрэс».
Як гэта выглядала ў рэальным жыцці
Вядомы юрыст Тамара Сідарэнка успамінае, што першай у яе шматгадовай практыцы была як раз справа «аб дармаедстве» паводле 209 артыкуле КК БССР. Судзілі жанчыну, што было рэдкім выпадкам.
«У СССР жанчыны не прыцягваліся да адказнасці паводле артыкула за «дармаедства», калі яны займаліся выхаваннем дзяцей да 14 гадоў, а не да 7, як зрабілі цяпер у Беларусі», - успамінае Тамара Сідарэнка.
Юрыст кажа, што павальнага палявання на «дармаедаў» у часы СССР не было. Гэты артыкул выкарыстоўваўся хутчэй для застрашвання. Пры жаданні яго можна было лёгка абыйсці:
«Як правіла, паводле гэтага артыкулу прыцягваліся мужчыны, якія злоўжывалі алкаголем. Там быў нюанс: трэба было не працаваць 4 месяцы запар. Выйшаў на некалькі дзён папрацаваць - і ўжо не можаш быць прыцягнуты да адказнасці. Не так усё проста было, нялёгка было прыцягнуць нават тых асоб, якія на самай справе былі дармаедамі».
У артыкулах, прысвечаных барацьбе з «дармаедствам» у СССР, часта згадваюцца савецкія дысыдэнты, рок-музыкі. Радавыя «ціхія алкаголікі» часта паспяхова хаваліся ад гэтага закона, вылічыць усіх было складана, кажа Тамара Сідарэнка:
«Тады не было такой фіскальнай сістэмы, як цяпер. Кампутараў не было. З папер жа так не вылавіш чалавека, як з базы звестак. Хто працуе, хто не працуе, хто чатыры месяцы запар не працуе. У асноўным участковыя шукалі. І ў асноўным трапляліся тыя, хто быў на вачах у міліцыі».
Як будзе выглядаць практычнае прымяненне дэкрэта «аб дармаедах» у Беларусі - пакуль не заўсёды могуць расказаць нават у Мінпрацы і Міністэрстве падаткаў і збораў.
Аднак эксперты кажуць, што пазбегнуць расплаты за «дармаедства» будзе складана. Цяпер кожны ўладальнік пашпарта РБ улічаны адразу ў некалькі дзяржаўных базах, таму знайсці чалавека, які падпадае пад дэкрэт пад катэгорыю «дармаеда», асаблівых праблем не выкліча.