«Выказвала пратэст з дапамогай прысмакаў»
- 10.11.2020, 11:47
Аповяд 75-гадовай жыхаркі Жодзіна, якая праславіла беларускую пасцілу.
Пенсіянерка Іраіда Міско з Жодзіна нядаўна стала знакамітай на ўвесь байнэт. Жанчыну асудзілі за тое, што яна «пратэставала зефіркай».
На акцыі пратэсту ў родным горадзе Іраіда Васільеўна выходзіць рэгулярна - нават калі стаяць прыходзіцца адной. Пра тое, навошта ёй усё гэта, ці баіцца яна быць арыштаванай, і ці сапраўды ў афіцыйным пратаколе фігуравала пасціла - у гутарцы з журналістамі tut.by.
«Нашы дзеці і ўнукі кроўю расплачваюцца за абыякавасць майго пакалення»
Іраідзе Васільеўне 75 гадоў, яна пенсіянерка. На акцыі пратэсту жанчына выходзіць рэгулярна: па нядзелях - сама, па панядзелках - з іншымі бабулямі і дзядулямі. Але, прызнаецца субяседніца, напраўду яна выказвала свой пратэст задоўга да жнівеньскіх падзей.
— Гэта быў канец 1980-х. Майго сына затрымалі ў паходзе на Курапаты, — пачынае свой аповяд Іраіда Васільеўна. — Чаму ён туды пайшоў? Таму што некалі бацька майго мужа і дзед былі абвешчаныя ворагамі народа і загінулі. То бок гэта гісторыя нашай сям'і. Пасля арышту сына пачалі пераследваць — нават давадзілі да парткама справу аб ягоным выключэнні з універсітета. Мне потым расказваў ягоны аднакурснік, які прыязджаў да нас, што калі сын выходзіў з экзаменаў, у яго ваніты пачыналіся — так яго прэсавалі. Але я аб гэтым даведалася толькі к канцу навучальнага года.
Жанчына тлумачыць, што пераследавалі не толькі ейнага сына: "Тады шмат каго затрымалі - І журналістаў, і мастакоў, і студэнцкую моладзь. І пачалося: усіх, хто навучаўся - з ВНУ, усіх, хто працуе – з працы ». Гэтая гісторыя не пакінула Іраіду Васільеўну абыякавай: у 1989 годзе яна паехала ў Дом літаратара і падала заяву на ўступленне ў Беларускі народны фронт "Адраджэнне".
- Калі адбыліся першыя выбары (маюцца на ўвазе выбары ў 1994 годзе. - Заўвага рэд.), Мы з сябрамі з БНФ пайшлі назіральнікамі - «закрылі» больш за 30 участкаў. Дарэчы, тады назіральнікі лічілі галасы разам з камісіяй. І потым мы рабілі шмат працы: разносілі ўлёткі, газеты, арганізоўвалі пікеты. Мяне нават затрымлівала міліцыя - калі мы праводзілі альтэрнатыўныя выбары, - успамінае пенсіянерка. - Карацей кажучы, я ўжо даўно разумела, што адбываецца ў краіне. І ніколі я не галасавала за гэтага чалавекі (Аляксандра Лукашэнку. - Заўвага рэд.).
Выбары прэзідэнта Іраіда Васільеўна пастаянна байкатуе. Не была на выбарчым участку і ў гэтым годзе: «разумела, што гэта ўсё пустое». Пратэставаць супраць вынікаў выбараў таксама не збіралася. Але потым дазналася, што адбываецца на беларускіх вуліцах, і зразумела, што не можа маўчаць.
Я ўсё гэта (гвалт. — Заўвага рэд.) бачыла ў інтэрнэце, сядзела дзень і ноч тут і плакала. Ведаеце, цяжка гэта асэнсоўваць і казаць, але гэта так: нашыя дзеці і ўнукі кроўю расплачваюцца за абыякавасць майго пакалення. Таму калі праз некалькі дзён пасля выбараў наш мэр сказаў, што людзі могуць свабодна збірацца, я ўзяла свае бел-чырвона-белыя сцягі (яны ў мяне з 1990-х гадоў ляжаць, адзін нават з аўтографам Зянона Пазняка), села ў таксі і прыехала на плошчу.
Я пабачыла столькі людзей — маладых, прыгожых, разумных! Народ прачнуўся. Калі б так было ў 1996-м ці 2000 годзе, мы б ужо былі ў Еўропе.
«Сказалі, што пратэставала зефіркай»
Зараз Іраіда Васільеўна выходзіць на мітынгі рэгулярна. Даецца ёй гэта няпроста - адзін раз нават прыйшлося выклікаць хуткую: «Міліцыянт бег некага захопліваць за маёй спінай - і так мне саўгануў, што я ўпала на асфальт. Мяне людзі выхапілі, сталі абліваць вадой. Я дыхаць не магла, у мяне сардэчны спазм быў». Але пенсіянерку цяжкасці не спыняюць: кожную нядзелю яна выходзіць у горад і ўздымае бел-чырвона-белы сцяг.
- А апошні раз, на збор пенсіянераў, нехта прынёс пасцілу — бел-чырвона-белую, на доўгай палачцы. Дык вось за яе мяне вызвалі ў суд — сказалі, што пратэставала зефіркай, - са смехам распавядае суразмоўца.
Гэта не жарт: адзін з пратаколаў, складзеных на Іраіду Васільеўну, сапраўды складзены за пасцілу. Калі дакладней - за ўдзел у несанкцыянаваным масавым мерапрыемстве, на якім яна, паводле версіі праваахоўных органаў, выказвала пратэст пры дапамозе прысмакаў.
Усяго пратаколаў паводле артыкула 23.34 было шэсць. Іх вынікам стаў суд, на якім пенсіянерцы прысудзілі штраф на 20 базавых адінак - 540 беларускіх рублёў, што крыху менш, чым яе штомесячная пенсія. Вядома ж, беларусы не пакінулі жанчыну ў бядзе і масава прапануюць дапамагчы ёй з аплатай гэтага штрафу. Але Іраіда Васільеўна настойліва адмаўляецца: кажа, хай вылічваюць з дзяржаўнага забеспячэння.
- Я была, можна сказаць, у шоку, - апісвае свае эмоцыі ад суда суразмоўніца і тлумачыць, што справа не толькі ў «зефірцы». - На пасяджэнні паказвалі запісы з камер – крамы і міліцыянтаў. Апошнія здымалі, седзячы ў аўто. Запіс адбываецца, а яны каментуюць:
- Дзе гэтая бабка-фашыстка?
- А вунь ідзе! - І тут на экране я з’яўляюся, сцяг разгортваю і стаю. - Глянь, гітлераўскі сцяг!
Ну, уяўляеце сабе, якія пачуцці? Я была ніякая. І нават цяпер не магу знайсці словы, каб неяк гэта апісаць.
Усё жыццё я ставілася ды міліцыі дабра. Але цяпер усё змянілася. Адзін з міліцыянтаў, калі прыносіў мне позву, сказаў: міліцыю і паліцыю ва ўсіх краінах не любяць, бо гэта карны орган. Як гэта так? Я даўно б усё жыццё лічыла, што гэта орган не карны, а праваабарончы. На судзе, калі я прыпомніла яму гэтую фразу, ён сказаў: мы з вамі яшчэ пагутарым.
А праз некалькі гадзін пасля заканчэння пасяджэння ў кватэру Іраіды Васільеўны пастукалі.
- Адчыняю, а ў мяне ля дзвярэй ды паштовых скрынь стаяць людзі ў цывільным. Той, што бліжэй, працягвае паперку, падпісаную генеральным пракурорам. «Чытайце, чытайце, мы спяшаемся!» Увайшлі з ператрусам, агледзелі ўсе пакоі, шуфлядкі, антрэсолі, апісалі ўсю кватэру. Доўга разглядалі маю бібліятэку - Яна ў мяне багатая, БЧБ-сцягі. Потым заявілі, што забяруць мой кампутар - каб паглядзець, што ў мяне за перапіска ў тэлеграме. А няма ў мяне тэлеграма! Усё адно забралі. Абяцалі ў панядзелак вярнуць. І што вы думаеце? Вяртаюць ды сённяшняга дня.
«Гэта такі сорам і абсурд!»
- На ўсе мітынгі я хадзіла з мяшком: там у мяне ляжыць бялізна, мыла, шчотка, паста, пантофлі. І я нават на суд ездзіла з гэтым мяшком! - Так Іраіда Васільеўна адказвае на пытанне, ці не страшна было атрымаць арышт. - Я ўсё падрыхтавала, каб, калі забяруць, было ў што перамяніцца. Страху ў Мяне няма. Ды і які можа быць страх у чалавека, які з 1990-х гадоў пад прэсам?
Дарэчы, найбліжэйшым часам жанчыну чакае яшчэ адзін суд: на яе склалі яшчэ два пратаколы. Іраіда Васільеўна прызнаецца: ёй вельмі крыўдна.
- 38 год я працавала ў Інстытуце біяхіміі НАН Беларусі і раслінаводства пры НАН (наша суразмоўніца - кандыдатка сельскагаспадарчых навук. - Заўвага рэд.). Праца складаная і цяжкая - у зямлі праца. Дык вось я думаю: што яны, міліцыянты, за сваё жыццё зрабілі? Ні ў полі не працавалі, ні на трактары. А мне, чалавеку, які адпрацаваў з дасягненнямі, камандуюць, куды мне ісці і што мне рабіць. Гэта такі сорам і абсурд!
Аднак ні гэта, ні перспектыва апынуцца ў турэмнай камеры пенсіянерку ад выказвання асабістага меркавання не спыняць.
- Хадзіла і буду хадзіць! - цвёрда заяўляе яна.
Журналісты таксама звязаліся з адвакатам Іраіды Васільеўны Марыяй Калёсавай-Гудзілінай:
- На судзе на маю падапечную склалі шэсць пратаколаў паводле артыкуле 23.34 КоАП РБ - «Парушэнне парадку арганізацыі або правядзення масавых мерапрыемстваў». Пратаколы былі складзеныя за розныя даты, пачынаючы з 4 верасня. У адным з іх і фігуравала «зефірка»: было пазначана, што Іраіда Васільеўна выказвала пратэст з дапамогай бел-чырвона-белай сімволікі. У якасці доказаў былі прыкладзеныя фота і відэа.
Таксама супрацоўнікам міліцыі ў судзе было сказана, што ў дачыненні да маёй падапечнай складзеныя і іншыя пратаколы. На гэтым судовым пасяджэнні іх не разглядалі.
Суд пастанавіў накласці на Іраіду Міско штраф сумай 20 базавых адзінак. Варта адзначыць, што гэты штраф - за ўсе шэсць пратаколаў, а не за адзін.
Пастанову суда мы будзем абскарджваць. Я думаю, што ў гэтым ёсць сэнс: калі мы не скардзімся - значыць, мы пагадзіліся з судовай пастановай, а мы з падабароннай з ёй нязгодныя.