Урокі Гараўскага

• Ірына Халіп
• 22.09.2023, 9:14

Прадукты лукашэнкаўскай сістэмы змяніцца не могуць.

У вас такое бывала, мусіць, таксама: чытаеце вы артыкул замежнага журналіста аб падзеях у Беларусі. Выданне паважанае, журналіст таленавіты і дасведчаны тэму, выкладае правільнае - усё так, як і было. І тым не менш увесь час нешта тузае: тут недакладнасць, тут зусім памылковая выснова, там дэталь, якой не існуе, а яшчэ да нармальных людзей чамусьці далучае ў якасці дадатковага экспэрта якога-небудзь Гігіна, каб два пункты гледжання прысутнічалі. І вось усё ў цэлым правільна, а адчуванне тандэту.

Журналіст не вінаваты. Яго адзіная праблема ў тым, што ён нетутэйшы. І зразумець сітуацыю з усімі яе нюансамі, дэталямі, жахлівымі гісторыямі і адсутнасцю логікі ў тым, што адбываецца, ён проста не ў стане. Добра, што ўвогуле звярнуў увагу на далёкую ад сваёй краіну, якая ніякім чынам не ўплывае на геапалітычную сітуацыю ў ягоным, журналіста, рэгіёне. Добра, што напісаў. Добра, што хаця б паспрабаваў зразумець, што тут робіцца.

Прыблізна так я ўспрыняла і суд у Швайцарыі над удзельнікам «эскадрону смерці» Гараўскім. Так, швайцарскі пракурор лавіў яго на супярэчлівых сведчаннях, задаваў важныя пытанні, дапытваў жорстка. Але ён - швайцарскі пракурор, які жыве і працуе ў зусім іншай сістэме каардынат. Там бутэрброд падае маслам уніз, і пракурор ніколі не зможа зразумець, што ў нашай сістэме каардынат гэты бутэрброд можа проста паляцець у вырай з чарадой птушак. Яны прафесіяналы - і пракурор, і суддзя. Але прафесіяналы іншага свету - таго, у якім прэзідэнт канфедэрацыі ніколі не загадае заштурхаць у машыну былога міністра і застрэліць яго дзе-небудзь у лесе. Яны не пачуюць у словах Гараўскага «я гэтым ланцугом бяру Ганчара на задушку» таго, што чуем у іх мы. І таму пракурор патрабуе тры гады пазбаўлення волі, два з якіх - умоўна.

Вядома, зараз напэўна ўзнікнуць канспіралагічныя версіі аб тым, што гэта спецаперацыя з мэтай выбавіць астатніх забойцаў з эскадрону смерці, падман, тоўсты чарвяк на рыбалоўным кручку: вось, глядзіце, гэта не балюча і не страшна, прыязджайце да нас у Еўропу і раскажыце, як усё было, а мы вам за гэта зусім крыху турмы, але ў добрых умовах з наступнай сацыяльнай рэабілітацыяй і льготамі. Не, наўрад ці. Гэта гуманізм, запраўлены іншай геалакацыяй. Ды і ўмовы ў швайцарскіх турмах такія, што туды хутчэй беларускія маладыя спецыялісты ірвануць, каб замест адпрацоўкі па размеркаванні ў нармальных умовах год-другі пажыць, няхай і за кратамі.

Скажу шчыра: мяне не хвалюе прысуд Гараўскаму. Гэта ў кожным выпадку будзе нешта сімвалічнае. А сапраўдныя суды ўсё ж такі пройдуць у Беларусі. Бо толькі мы самі, толькі суддзі свабоднай Беларусі, якім мы будзем давяраць, змогуць вынесці справядлівыя прысуды ў справе аб выкраданнях і забойствах выдатных беларусаў. Нядаўна падумала, што калі б Садама Хусэйна судзілі ў Гаазе, а не ў Багдадзе - глядзіце, можа, ён бы ўжо адбыў тэрмін і жыў спакойна дзе-небудзь сярод галандскіх ці бэльгійскіх пейзажаў, як жыве былы дыктатар Кот-д'Івуар Ларан Гбагбо , і раздаваў інтэрв'ю, як Ваіслаў Шэшэль. Так што найлепшы суд для Пуціна будзе не міжнародны крымінальны, а Басманны, а для Лукашэнкі з эскадронам смерці - дапусцім, Кастрычніцкі ці Партызанскі. Не сумняваюся: гэтыя суды яшчэ адбудуцца.

Што да Гараўскага, то ён, як ні дзіўна, нам усім даў урок. Цяпер мы дакладна ведаем, што прадукты лукашэнкаўскай сістэмы не мяняюцца. Ім невядомае раскаянне, пачуццё віны, суперажыванне. Усе яны - такія ж, як гэты швайцарскі падсудны - вужакай круцяцца: хлуслівыя, подлыя, якія не бачаць розніцы паміж дабром і злом. Уласныя злачынствы яны разглядаюць выключна як тавар, якім можна гандляваць у выпадку неабходнасці, калі грошы вельмі патрэбны або легалізацыя ў Еўропе. Такога дабра з былых карнікаў тамака, дарэчы, ужо не на адзін эскадрон набярэцца.

Ірына Халіп, адмыслова для Charter97.org