Каб вы ўдушыліся гэтымі лыжкамі

• ІРЫНА ХАЛІП
• 19.01.2024, 14:33

Рэкеціры з заробкам і забеспячэннем.

Фігурант "справы артапедаў" днямі даў інтэрвію "Медыязоне" і расказаў, як у КДБ вымагалі ў арыштаваных лекараў грошы. Кожнаму, апавядаў ён, гэбнюкі адвольна выстаўлялі суму нібыта прычыненай шкоды, пасля чаго ставілі ўмову: кампенсуеш дзесяціразова — ідзеш на волю, а прысуд будзе ўмоўны або ўвогуле штраф. Усе лекары пагадзіліся і адкупіліся.

Шкоду, здаецца, прыдумлялі проста ў следчых кабінетах. Былы падследны кажа, што ніякай логікі ў вызначэнні сумы не было — так, напісалі каму 500 даляраў, каму 5 тысяч. Адпаведна, змяненне меры стрымання каштавала беларускім артапедам сум ад 5 да 50 тысяч даляраў. Грошы яны мелі перавесці на рахунак КДБ і падаць квіт.

Усё памятаюць «справу артапедаў». Беларускі расследавальніцкі цэнтр тады, у 2022 годзе, апублікаваў сваё расследаванне, дзе давёў, што бэнэфіцыярам гэтай гучнай справы стала прыватная клініка "Мерсі", якая належыць сябрам Віктара Лукашэнкі: цяпер імпартныя эндапратэзы ставяць толькі там. Дзяржаўныя шпіталі цяпер могуць прапанаваць толькі айчынныя пратэзы, дый то ў чарзе трэба пастаяць гадоў пяць. Увогуле, тут усё ясна: здабывае сям'я Лукашэнкі, трацяць — лекары і хворыя. Але я не пра гэта.

Калі на раскошнае жыццё сям'і Лукашэнкі «адшпільваюць» сябры накшталт уладальнікаў клінікі «Мерсі» (не сумняваюся, што такога кшталту кампаній у Беларусі багата — тых, каму даюць магчымасць зарабляць на нейкіх эксклюзіўных кантрактах у абмен на шчодрую і рэгулярную даніну), то хто забяспечыць хай не такое раскошнае, але таксама поўнае выгод жыццё карнікам? Лукашэнка на гэта грошай не дасць: яму свае самалёты-яхты-палацы трэба трымаць. А ў бюджэце грошай ужо, выходзіць, не стае. За апошнія тры гады карнікі звыклі жыць так сыта, як ніколі раней. Лукашэнка купляў іхнюю адданасць, не шкадуючы грошай. Але цяпер скарб трохі спусцеў – санкцыі, вайна, уцёкі бізнэсу, выцек мазгоў, рэлакацыя вялікіх кампаній. Але раз сёння рэжым трымаецца пераважна на штыхах, сказаць усім гэтым церцелям «грошай няма, але вы трымайцеся» Лукашэнка не можа. Затое можа даць поўную волю вымагання: давайце, хлопцы, арыштоўвайце каго хочаце і бярыце з іх столькі, колькі зможаце выбіць; у метадах выбівання вас ніхто не абмяжоўвае. Вось і "зарабляюць", як могуць. Згадайце: адразу пасля хвалі арыштаў гаваркая галава КДБ Бычак апавядаў у тэлевізары, што арыштаваныя 35 лекараў і пяцёра прадстаўнікоў камерцыйных структур. І калі волю лекараў ацанілі максімум на 50 тысяч даляраў, то, падазраю, камерсантам выставілі зусім іншыя рахункі. Так што мільёнчык-другі на «справе артапедаў» КДБ, несумненна, зарабіў. А ўявіце, пра якія сумы гаворка, калі арыштоўваюць не лекараў? Тут і бюджэтнае фінансаванне не трэба — самі ўправяцца.

Дарэчы, фінансаванне сацыяльнай структуры ўжо таксама практычна пераклалі на прыватных асоб. Згадайце шматлікія затрыманні за ахвяраванні, выклікі ў КДБ і ДФР і прывабныя прапановы застацца на волі ў абмен на перавод памножанай на дзесяць сумы ахвяравання ў дзіцячы дом або лякарню. Летась у лістападзе старшы следчы УСК Менска Андрэй Шчаглоў у інтэрвію «Саўбеліі» з гонарам апавядаў пра мэнэджэра продажу Ягора Чырэйчыка, які перавёў «адной экстрэмісцкай арганізацыі» 100 даляраў. Але падчас следства, апавядае Шчаглоў, высветлілася, што Ягор — не радыкал, а проста памыліўся і раскаяўся. І дзяржава наважыла пайсці яму насустрач і даць магчымасць вярнуцца дадому да жонкі і малалетняга дзіцяці.

На гэтым месцы я шчыра здзівілася: няўжо ў карнікаў часам абуджаюцца чалавечыя пачуцці? Але тут прачытала далей: Ягора прымусілі перавесці 30 тысяч рублёў на рахунак "арганізацыі, якая ўзяла на сябе клопаты, звязаныя з выхаваннем 280 дзяцей-сірот". Гэта значыць, за стодаляравы перавод у дзецюка з малалетнім дзіцем і жонкай у дзіцячым адпачынку вытраслі грошы не ў дзесяціразовым памеры, а ў сторазовым. На нейкую сумнеўную арганізацыю, назву якой следчы Шчаглоў пасаромеўся нават уголас вымавіць. Падазраю, што гаворка ідзе пра гвалтоўна вывезеных з Украіны дзяцей. Пагатоў затым следчы апавядае пра ІТ-спецыяліста з Казахстана, які працаваў у Беларусі, — той у 2020 годзе пераводзіў грошы (экстрэмістам, ясная рэч, каму ж яшчэ) і быў затрыманы. Каб выйсці на волю, той праграміст пералічыў больш за мільён рублёў на рахунак РПНЦ дзіцячай анкалогіі. Чаму РПНЦ можна называць публічна, а таямнічую «арганізацыю, якая ўзяла на сябе клопаты выхавання 280 дзяцей-сірот», нельга — на маю думку, цалкам відавочна.

Увогуле, схема працуе без хібаў: камерсанты і фігуранты гучных спраў бяруць на ўтрыманне карнікаў у абмен на выхад з турмы, а мірныя ахвярадаўцы цяпер датуюць лякарні, дзіцячыя дамы і нават сумнеўныя «арганізацыі», аб дабрабыце якіх клапоцяцца карнікі. Натуральна, калі ёсць магчымасць адкупіцца ад турмы, чалавек прадасць усё: нырку, кватэру, радзіму і срэбныя лыжкі ў дадатак. А іншаму чалавеку нават не прапануюць угоду і заб'юць у турме, як Вадзіма Храсько на мінулым тыдні.

Каб вы ўдушыліся гэтымі срэбнымі лыжкамі, вылюдкі.

Ірына Халіп, спецыяльна для Charter97.org