Азаронак з фальшывым далярам

• Ірына Халіп
• 29.11.2024, 18:41

Пакуль ёсць палітвязні, грошай не будзе.

Учора Азаронак спаліў даляр. Праўда, усяго адзін. Успомнілася даўлатаўская гісторыя пра надпіс каля стэнда ў правінцыйным краязнаўчым музеі: «Асабістыя рэчы партызана Баснюка: куля з ягонага чэрапа і цвік, якім ён параніў фашыста». І вось даўлатаўскае рэзюмэ: «Шыкоўна жыў партызан Баснюк!»

Даслоўна два тыдні таму мы з прыяцелямі пайшлі заклад, ці дасягне да Новага года даляр адзнакі на 3,5 рубля. Высветлілася, ніякага новага года чакаць не давялося. Далярам за 3,5 можна было атрымаць асалоду ад аўторка, а да чацвярга і зусім – 3,59. Грыша Азаронак тут жа пабег у абменнік, купіў даляр і публічна спаліў, каб прадэманстраваць даступнасць даляраў і адсутнасць панікі. А чаго толькі адзін спаліў, Грыша? Шыкоўна жыў партызан Баснюк, і на сотню грошай не выстарчыла? Ці сотню прыняў за лепшае на ўсялякі выпадак схаваць у скарбонку, да іншых такіх жа сімпатычных зялёных паперак?

А я адразу ж пасля гісторыі з Баснюком успомніла падзення рубля ў 2011 годзе. Я тады сядзела пад хатнім арыштам з двума кадэбэшнікамі ў кватэры. Яны па інструкцыі абавязаныя былі 24 гадзіны знаходзіцца ўдваіх, але вясной чамусьці забягалі і пачалі па чарзе сыходзіць. Высветлілася, пакуль адзін нясе вахту, другі бегае па абменніках. Потым мяняюцца. Вечарамі яны абмяркоўвалі, што рабіць у сітуацыі, калі рубель ляціць уніз з такой хуткасцю, што яго не здагнаць. Снавалі планы: трэба, казалі яны, цяпер неадкладна браць рублёвыя крэдыты. Да восені гэтая сума зменшыцца ўдвая, мяркуючы з курсу даляра, і плаціць за крэдыт давядзецца капейкі – гэтыя паперкі, названыя нацыянальнай валютай, будуць каштаваць усяго нічога, а сума ў крэдытнай дамове застанецца ранейшай.

У той самы час мой муж Андрэй Саннікаў сядзеў у СІЗА КДБ, і аднойчы яго выклікаў начальнік турмы і пачаў акуратна пытацца: а які ў вас прагноз наконт курсу беларускага рубля да канца года? Андрэй адказваў: а дадавайце па сто рублёў да курсу даляра за кожны дзень нашага арышту, вось і будзе вам курс. Дарэчы, так яно і выйшла. Калі ў студзені 2011 года даляр каштаваў тры тысячы недэнамінаваных рублёў, то ў траўні ў абменніках ён каштаваў блізу пяці тысяч, а на чорным рынку – больш за шэсць тысяч. Зрэшты, у абменніках даляра ўсё роўна не было – ні якім курсам. Чэргі з ночы, нумаркі на руках, пераклічкі, дзяжурствы каля дзвярэй банка на прынесенай з дому табурэтачцы – усё гэта беларусы перажылі вясной, летам, восенню таго года.

Калі хтосьці раптам, баючыся прадаваць валюту з рук, заходзіў у банк, каб законапаслухмяна абмяняць яе на рублі, вакол гэтага чалавека пачынала звужацца кола – людзі, якія сядзелі на лаўках або стаялі ля сцен, набліжаліся, каб кліент гарантавана не перадумаў і не сышоў. Хто апынецца бліжэй - той і ірване да акенца касы пасля здачы валюты. Мяняць на чорным рынку, зрэшты, таксама не даводзілася шукаць: дастаткова было дастаць купюру дзе хочаш - на запраўцы, у цырульні, у кавярні – і спытаць, дзе тут найбліжэйшы абменнік. Супрацоўнікі тут жа казалі: "А навошта вам абменнік? Мы самі памяняем Вам валюту лепшым курсам!» У найбуйнейшым у той час медыцынскім цэнтры Менска быў складзены графік адпачынкаў, і першачарговае права купіць даляры ў пацыента, які хоча расплаціцца валютай, было ў таго, каму раней за ўсіх ісці ў адпачынак. А чэргі па пыласосы і лядоўні, каб хаця б куды-небудзь падзець гэтыя паперкі, якія на вачах абясцэньваюцца, памятаюць, думаю, усе, хто жыў у той час у Беларусі.

Увосень 2011 году даляр каштаваў ужо 8680 рублёў, і нават тагачасная кіраўніца Нацбанку Надзея Ермакова прызнала, што дэвальвацыя цягам году склала 189 адсоткаў. Рубель калаціўся, як прыпадачны, яшчэ некалькі гадоў, а ў канцы 2014 года за адзін дзень патаннеў на 30 адсоткаў. І толькі ў 2015 годзе, калі турэмныя сцены пакінуў апошні тагачасны палітвязень Мікалай Статкевіч, сітуацыя на валютным рынку стабілізавалася – здавалася нават, што ўжо канчаткова. Але высвеілілася, што да новай хвалі рэпрэсій.

Так што не ад санкцый, не ад інвестыцый, не ад аб'ёмаў экспарту і імпарту залежыць курс даляра, а ад палітвязняў. Ёсць у Беларусі палітычныя вязні - няма фінансавай стабільнасці, і рубель ляціць у прорву. Няма палітвязняў - ёсць надзея, што крызісы застануцца ў мінулым. І гэта настолькі прамая, нічым не замаскаваная сувязь, што не заўважаць яе могуць толькі «альтэрнатыўна адораныя» накшталт Грышы Азаронка.

Дарэчы, калі шчыра, я не веру, што Азаронак спаліў сапраўдны даляр. Падазраю, што ўсё ж такі фальшывы: прагнасць не дазволіла б яму спаліць сапраўдную, жывую, дарагую зялёную купюру коштам цэлых тры з паловай рублі. Прычым гэтая купюра, як палатно Пікаса, становіцца даражэйшай з кожным днём. Так што напэўна гэта БТ дызайнеры ўсю ноч над кампутарам і друкаркай вахту стаялі, пакуль не атрымалася падобна да арыгіналу. Спальвай далей, Грыша.

Ірына Халіп, адмыслова для Charter97.org