Лукашэнка павінен баяцца ябацек

• Ірына Халіп
• 6.12.2024, 11:25

Яны змятуць яго за лічаныя імгненні.

«Пакуль ты ў краму хадзіла, джыхадысты Алепа занялі», - такой фразай сустрэў мяне сын днямі. І сапраўды, зараз нават па бульбу неяк боязна выходзіць - раптам, пакуль ты ў чарзе ў касу стаіш, яшчэ якая-небудзь дыктатура ўпадзе? І асабліва тая самая, чыйго краху мы чакаем? І ўпадзе ж. І менавіта так - не ў выніку чыёй-небудзь сістэмнай працы і стратэгічных дыялогаў, а проста так. Таму што ў каго-небудзь зламаецца лядоўня ці засвярбіць нага.

Усяго некалькі дзён у лістападзе спатрэбілася абхазскай апазіцыі, каб адправіць у адстаўку прэзідэнта Бжанію. Нагодай для пратэстаў стала інвестыцыйнае пагадненне з Расеяй. Прычым, заўважце, больш марыянетачнага рэжыму для Расеі, чым абхазскі, проста не існавала ў прыродзе. І раптам - раз-два-ўзялі, пацягнулі, перацялі масты і адправілі ў адстаўку. І ніякі Пуцін не заступіўся за свайго васала. Яму сягоння нецікава, у яго свае праблемы.

Сірыйскія джыхадысты, вядома, за адстаўкай Бжаніі не сачылі, але практычна адразу выйшлі супраць урадавых войскаў і за дзесяць гадзін узялі 20 гарадоў і вёсак. Цяпер Асад пазбавіўся і Алепа, і Хамы, і, мяркуючы з тэмпаў прасоўвання, неўзабаве пазбавіцца Хомса. А калі будзе захоплены Хомс, гэта адрэжа міжземнаморскае ўзбярэжжа ад урадавых войскаў. І ў тым ліку - Тартус, расейскую вайсковую марскую базу, адкуль ужо на ўсялякі выпадак выводзяць флот. І пры гэтым Башар Асад, шчодра фундаваны раней Расеяй, гэтым разам не ўганараваны нават пратакольным фота: у Крамлі яго прынялі, але прэс-служба адмовілася публікаваць пратакольнае фота, як гэта звычайна робіцца пасля сустрэч кіраўнікоў дзяржаў. Немэтазгодна, ведаеце ж.

Грузінскія пратэсты, падзенне абхазскага кіраўніка, наступ у Сірыі, спроба перавароту ў Паўднёвай Карэі - і ўсё гэта за пару тыдняў. Такой сціснутасці гістарычных падзей у адзінку часу не было даўно. І назіраць за тым, што адбываецца, не проста цікава, а важна. Нам чарговым разам паказваюць, як хутка можа змяніцца сітуацыя ў кожнай краіне, як дыктатар становіцца лузерам, як рэжымы, якія існуюць выключна за кошт Пуціна, пачынаюць разбурацца з бразгатам і феерверкамі. Мы бачым, як Лукашэнка наіўна рыхтуецца да чарговага тэрміну, але, быццам пераводныя карцінкі на лядоўні, вакол яго праступаюць яркія і пераканаўчыя сцэны будучага краху. Імгненнага, нечаканага, канчатковага.

На маршах не толькі 2020 года, але і на ўсіх папярэдніх абавязкова былі ўдзельнікі з плакатамі "Лукашэнка, успомні Чаўшэску!". Кірунак думкі правільны, але не зусім. Усе памятаюць, што Чаўшэску расстралялі румыны, якія стаміліся ад дыктатуры, але гэтая паралель з Беларуссю ніяк не праводзіцца: мы ж з вамі ведаем, што без суда і следства расстрэльваць не можам, у нас еўрапейскія каштоўнасці, вяршэнства права і іншыя пэрлы ліберальнага гласарыя. Але ў тым і штука, што падзенне рэжыму Нікалае Чаўшэску адбылося не ў выніку масавых антыкамуністычных пратэстаў, а пасля таго, як ён надумаў у піку лакальным выступам у Тымішуары (там, дарэчы, людзі выйшлі зусім не за свабоду слова і сумленныя выбары, а супраць высялення з дому пастара-вугорца Ласла Тэкеша, і лозунгі былі сепаратысцкія, толькі з невялікі дзеллю антыкамуністычных) правесці мітынг румынскіх ябацек у Бухарэсце. На мітынг у падтрымку Чаушэўску на загад з прадпрыемстваў сагналі сто тысяч чалавек. І ў нейкі момант - думаю, Чаўшэску так і не паспеў зразумець, у які менавіта, - адрэпетаваныя крыкі падтрымкі змяніліся скандаваннем «Прэч!». А далей - тры дні, і Чаўшэску расстраляны разам з жонкай Аленай.

Дык вось, Лукашэнка ніяк не можа зразумець і прыняць простую рэч: баяцца трэба ябацек, а не тых, каго які год тысячамі саджаюць за падабайкі, рэпосты і фатаграфіі са сцягамі. Мы ж не хаваем твараў, імёнаў і перакананняў. А яны - зусім іншая гісторыя. Яны не прайшлі праз катаванні, турмы, карцары, пазбаўленні спатканняў і лістоў. Яны не разумеюць, што ад амапаўца лепш уцячы. Яны не адчуваюць страху. Яны не бачаць ворага.

Гэтыя людзі звыклі жыць зручна, каб нічога не замінала, не ціснула, не душыла. Яны шчыра ўдзячныя за камфортнае жыццё без лішніх думак. Яны, фактычна, бясстрашныя. І будзе дастаткова аднаго такога прыгнанага на мітынг падтрымкі на загад тынкоўшчыка, якога адарвалі ад святочнага стала з нагоды цешчынага юбілею, каб Лукашэнка пачаў уцякаць, але не паспеў. Тынкоўшчык той гучна скажа ў натоўпе што-небудзь з лаянкі, што пасуе да гэтай нагоды, і тыя, хто стаяў побач раптам успомняць, што ў іх таксама былі на гэты дзень свае планы - парамантаваць матацыкл, выпіць з сябрамі, завесці жонку на лецішча і забегчы з нагоды да суседкі, паглядзець футбол, купіць новую надзіманую лодку. І агністы бікфордаў шнур дапаўзе да трыбуны хутчэй, чым ахоўнікі зразумеюць, што адбываецца. Тады Лукашэнка напэўна ўспомніць з сумам 2020 год з яго прыгожымі сцягамі, вясёлымі плакатамі і шчырымі ўсмешкамі. Але будзе позна. І Пуцін, як паказваюць апошнія падзеі, ужо не дапаможа.

А Чаўшэску ж таксама напэўна спадзяваўся, што ў астатні момант яго выратуюць адважныя антыкамуністы, якія захочуць выканаць законнасць. Але ў тых было зашмат працы. Ці занадта мала справы да нейкага там дыктатара - няхай натоўп разбіраецца, яму ўдасца.

Ірына Халіп, адмыслова для Charter97.org