Анёл Ліза

• Ірына Халіп
• 15.03.2024, 19:15

На мапе свету больш не засталося бяспечных месцаў.

Учора ў Варшаве пахавалі Лізу. Нікому з беларусаў не патрэбнае ейнае прозвішча ці прафесія, нікому не трэба тлумачыць, хто гэтая дзяўчына. Дастаткова вымавіць імя, і кожны зразумее: Ліза - гэта тая самая беларуска, якую згвалтавалі і забілі ў цэнтры Варшавы на вуліцы Жураўлінай.

Жураўліная вуліца - якая прыгожая назва. Я цудоўна яе памятаю. Самы цэнтр, перасякае Маршалкоўску. Менавіта на гэтай вуліцы ў адным з вялікіх офісных будынкаў на шостым паверсе месціцца сімпатычная кнігарня, дзе прадаюцца кнігі на беларускай, украінскай, расейскай мовах. А яшчэ на гэтай вуліцы - раённы суд, чатыры міністэрствы, натарыяльная кантора, кавярні і барбершопы, кіно і рэстарацыі. Словам, буржуазная заможная вуліца ў самым цэнтры Варшавы. Цяпер там будзе яшчэ і неафіцыйны мемарыял Лізы.

Я гляджу на яе фатаграфіі: Ліза была фантастычна прыгожая. Каравокая брунэтка, падобная да Монікі Белучы. Уцякала ад рэпрэсій. Знайшла ў Варшаве цудоўнага хлопца з Украіны. Вязала смешныя шапачкі з вушамі. Марыла аб Парыжы. Запас летуценняў у 25 гадоў бязмежны, а жыццё здаецца вечным. У 25 не думаюць пра смерць - толькі аб каханні і Парыжы. Магчыма, Ліза нават не вярнулася б у Беларусь - ажыццявіла б мару, пасялілася ў багемным парыжскім раёне, запісвала відэа з французскай прыгажосцю для ЦікТока. Або асела б у Варшаве, стала тыповай мясцовай пані, урасла б каранямі. А можа, вярнулася б у свабодную Беларусь. Што зараз варажыць - Ліза ўжо нікуды не вернецца.

За гэты час многія пісалі, гаварылі і крычалі аб безабароннасці жанчын, патрабавалі змен у заканадаўстве, выступалі на мітынгу памяці Лізы. Гэта ўсё правільна і патрэбна. Я проста думала ў гэты час зусім пра іншае.

Ліза ўсяго толькі ішла дадому па цэнтры Варшавы. Па вуліцы Жураўлінай - не па Воўчай або Варонінай (побач вуліцы з такімі злавеснымі назвамі), а па Жураўлінай, не ведаючы, што ідзе насустрач смерці. Дакладна такія ж юныя прыгажуні, падобныя на Моніку Белуччы, у ноч на 7 кастрычніка мінулага года бесклапотна танчылі пад адкрытым небам на музычным фестывалі ў Ізраілі, не падазраючы, што праз некалькі гадзін іх будуць гвалтаваць і забіваць. А 12 лютага 17-гадовы ўкраінскі баскетбаліст Уладзімір Ермакоў, які з'ехаў у Нямеччыну з-за вайны і выступаў за клуб Art Giants Dusseldorf, рыхтаваўся да заўтрашняй гульні і не ведаў, што гуляць больш не будзе ніколі, паколькі сярод белага дня пасярод шчаснага горада Оберхаўзена яго проста так заб'юць двое падлеткаў з нажамі.

І ўсё роўна, мужчына ты ці жанчына, падлетак або пенсіянер. Ты ўцякаеш ад вайны або ад рэпрэсій, апынаешся ў бяспечнай і шчаснай краіне. Ты больш не ўздрыгваеш ад разрываў бомбаў ці ад таго, што твае дзверы на досвітку ламае ГУБАЗіК. Ты не выдаляеш перапіскі перад выхадам на двор і не шукаеш на ўсялякі выпадак найбліжэйшае бамбасховішча. Ты свабодна пішаш у сацсетках і паспяхова будуеш кар'еру ў новай краіне. Табе больш не страшна.

Але аднойчы ў цэнтры еўрапейскай сталіцы на цябе нападзе абкураны мясцовы жыхар і заб'е. Або ў ізраільскім кібуцы ў твой дом уварвуцца тэрарысты. Ці ў твой самалёт, які ляціць у адпачынак, нейкі псіх пранясе бомбу. Або твой ветлівы ўсмешлівы сусед з лесвічнай пляцоўкі ў сімпатычным еўрапейскім горадзе апынецца маньякам і аднойчы падпільнуе цябе ў пад'ездзе з нажом. Або падчас каляднага кірмашу ў натоўп, дзе ты п'еш глінтвейн, заедзе грузавік-забойца.

Бяспечных мясцін на карце свету больш няма. Можна збегчы ад ГУБАЗіку і іранскіх дронаў з расейскімі ракетамі. Але ад бязмозглых вырадкаў, тэрарыстаў, маньякаў не ўцячэш нікуды. Хіба што на які-небудзь архіпелаг Трыстан-да-Кунья, адкуль да найбліжэйшага мацерыка тры тысячы кіламетраў, а насельніцтва складае 238 чалавек, не лічачы пінгвінаў і драчоў. Але там не любяць чужынцаў. Ды і дабірацца занадта складана.

А Лізу хавалі, вядома, прыгожа. Белае адзенне, белыя кветкі, белая дамавіна. Потым людзі глядзелі ў неба, таму што Ліза зараз там і напэўна - анёл.

Ліза, мы цябе памятаем. Калі ласка, не адлятай далёка.

Ірына Халіп, адмыслова для Charter97.org