Чакаем, але не верым

• Ірына Халіп
• 5.07.2024, 19:08

Мярзота напаказ.

Я вельмі добра памятаю такі ж дзень, 3 ліпеня, толькі 13 год таму, у 2011 годзе. Тады колькасць палітвязняў вымяралася дзясяткамі, а не тысячамі, як цяпер. Але тады сапраўды гэтак жа сваякі палітвязняў спадзяваліся, што іх родных вызваляць.

3 ліпеня ў Лукашэнкі заўсёды добры настрой - маршальская форма, трыбуны, побач з трыбунамі зялёныя машынкі ездзяць, салдацікі чаканяць крок. А на лафетах вязуць на радасць трыбунам тэлевізары, лядоўні і ўнітазы, дэманструючы багацце і росквіт краіны. Самы час для дабрабыту. Пагатоў што напярэдадні Лукашэнка таксама расказваў, што палітвязні яму не патрэбныя, і няхай усе сядуць у самалёт і ляцяць, куды захочуць.

І ўсе чакалі. Мы, сваякі палітвязняў, ператэлефаноўваліся і перапісваліся, акуратна пыталіся адзін у аднаго, ці няма навін, і вельмі спадзяваліся на тое, што навіны вось-вось будуць. Я разумела, што ад Лукашэнкі нічога добрага чакаць не даводзіцца, і з усяе сілы старалася не спадзявацца на вяртанне мужа. Спецыяльна не гатавала, не мыла падлогі - хай гэта будзе звычайны дзень. І ўсё адно не магла сябе прымусіць прыдушыць уласную кволую надзею.

А жонка аднаго тагачаснага палітвязня з раніцы 3 ліпеня стала да пліты. Яна гатавала ўвесь дзень, накрывала шыкоўны стол з улюбёных страў мужа, а яшчэ не заленавалася абысці процьму алкагольных крам, каб набыць віскі ўлюбёнага гатунку яе мужа. Да вечара яна сядзела за святочна ўпрыгожаным і абстаўленым далікатэсамі сталом. Пісала іншым жонкам, што дзень яшчэ не скончыўся, і ўсё яшчэ можа быць, і ўвогуле іх, можа быць, ужо вызвалілі, проста яны патэлефанаваць не могуць, бо без тэлефонаў. Апоўначы наступіла 4 ліпеня, карэта ператварылася ў гарбуз, і гаспадыня гэтага дзівоснага стала адкрыла віскі. Пасля тры дні не выходзіла на сувязь. Лукашэнка нікога не вызваліў.

Прайшло 13 гадоў, і змянілася хіба што колькасць палітвязняў. І калі Лукашэнка зноў заявіў, што некаторых выпусціць, зараз ужо не дзясяткі і не сотні, а тысячы беларусаў ахнулі: няўжо? Тыя, хто быў далёкі ад жыцця ў 2011-м, ці занадта малады, ці ўвогуле ў дзіцячы садок хадзіў, адразу паверылі, што зараз палітвязні пачнуць выходзіць. Скажу шчыра: у нейкі момант, нават са сваім драматычным досведам, і я на гэта купілася. «Новая газета» папрасіла напісаць тэкст аб тым, хто можа выйсці на волю ў сувязі са словамі Лукашэнкі. Я напісала і папрасіла апублікаваць неадкладна. Дык ужо вечар, сказалі мне, куды нам спяшацца, давай заўтра. «Не, давайце паспяшаемся, - намагала я, - раптам ужо зараз выпускаць пачнуць». Калегі сказалі: «Мы цябе не пазнаём. Ты ж усім заўсёды тлумачыш, што словы Лукашэнкі - гэта белы шум, што гэта заўсёды хлусня, што нельга ўвогуле звяртаць увагу на яго выказванні». Каюся, у нейкі момант «паплыла». Ведаеце, чаму? Ды таму, што не было эмацыянальных прамоў аб «змагарах, якія ў турмах нікому не патрэбныя». Не было агульных выразаў у духу «няхай коцяцца на ўсе чатыры бакі». Упершыню гучала нешта канкрэтнае: цяжка хворыя людзі, у асноўным з анкалагічнымі захворваннямі. На гэта купіліся нават ветэраны супраціўлення.

І калі стала вядома, што з калоніі выйшаў Рыгор Кастусёў, - здавалася, вось яно, пачалося. Зараз выйдуць Кучынскі і Бераснёў, Луцкіна і Зуева, Бурло і Войніч, Гундар і Дзербыш. Але нічога не пачалося.

Яны, якія маюць патрэбу ў неадкладнай медыцынскай дапамозе, засталіся ў турмах і калоніях. Усе, акрамя Кастусёва. Тое, што ён вярнуўся дадому, - выдатна. Але ўсе астатнія анкалагічныя хворыя засталіся там, за кратамі.

І зараз зразумелая перакручаная логіка Лукашэнкі. Ён заяўляе, што вызваліць цяжкахворых. Робіць акцэнт на анкалагічных захворваннях. Выпускае Рыгора Кастусёва. І «закрывае кран». Ён вызваляе яшчэ некалькі чалавек, якія не пакутуюць ні на якія цяжкія захворванні. А сваякі хворых трэці дзень кусаюць падушкі, захлынаючыся слязамі. «Ён жа абяцаў».

Ён і далей будзе абяцаць, і шмат разоў, і ў розны час дня і гады. І кожны раз тысячы беларусаў будуць чакаць званка, як чакае Марына Адамовіч званка ад Мікалая Статкевіча доўгія гады. У дзверы ці праз тэлефон. Але не чакае.

Ужо лепей бы маўчаў і не абяцаў. Ужо лепей бы казаў «валіце адсюль, змагары». Ужо лепш бы ўвогуле не згадваў. Але толькі не так. Не гэтая брыдота напаказ. Мы вось, ветэраны, звыклыя. А якое сваякам новых палітвязняў?

Чакаем. Але не верым.

Ірына Халіп, спецыяльна для Charter97.org